Szczupak wpłynął do stawu i rozruszał leniwe ryby. To największe zwycięstwo Wrocławia z kampanii samorządowej

fot. Klearchos Kapoutsis, flickr.com/CC BY 2.0.

Ku zaskoczeniu wielu osób, w tym zwłaszcza urzędującego prezydenta Wrocławia i jego politycznej drużyny, kampania wyborcza nie okazała się być tak jałowa, jak dwie poprzednie. Myślę, że nie tylko zwycięzca drugiej tury wyborów prezydenta miasta będzie miał powód do radości. Także ci, którzy narzekali na uwiąd jakiejkolwiek debaty o sprawach miasta, mogą już odtrąbić swój sukces.

Dotychczas dyskusja o mieście i kierunkach jego rozwoju, o realizowanych inwestycjach, jakiekolwiek próby zmiany wektorów polityki obranych przez magistrat wyglądała jak debata krzykaczy toczona przez szybę w wygłuszonym pokoju. Rafał Dutkiewicz i jego zwolennicy od lat głoszą swoją prawdę - we Wrocławiu jest super, więc o co Wam chodzi?

Przecież w mieście spadło bezrobocie, do Wrocławia ściągają prestiżowi inwestorzy zagraniczni (jak Google czy Amazon), mamy szybką i bezpieczną (to cytat ze spotu wyborczego kandydata Rafała Dutkiewicza) komunikację miejską, każde dziecko ma zapewnione miejsce w przedszkolu, infrastruktura - tak drogi, jak też np. torowiska tramwajowe - są u nas na najwyższym poziomie, mamy wyremontowany Dworzec Główny PKP i Autostradową Obwodnicę Wrocławia… Na marginesie, te dwa przykłady irytują najmocniej, bo to nie magistrat realizował te inwestycje - śmiem twierdzić, że gdyby to miasto zabrało się za te projekty, pociągi do dziś odjeżdżałyby z dworca tymczasowego, a AOW byłoby jedynie kreską na mapach projektantów. Ale wracając do meritum - gdyby przyjąć bezkrytycznie narrację o Wrocławiu serwowaną przez magistrat, można by uwierzyć, że do pełni szczęścia we Wrocławiu brakuje nam tylko mikroklimatu, dzięki któremu na ulicach rosłyby u nas bananowce, z drzew można by zrywać banknoty nominowane w euro, a przy naszych tramwajach to Pendolino byłoby jak dziecięca kolejka.

Opowieść o mieście kontra szara rzeczywistość

Narracja narracją, magistrat ma od tego sztab ludzi, żeby lansować swoją wizję miejskiej rzeczywistości, bo to leży w żywotnym interesie urzędników wyższego szczebla, prezesów spółek miejskich oraz przede wszystkim tych, którzy zajmują stanowiska polityczne, czyli prezydenta i jego zastępców. Oni muszą opowiadać, że czego się dotkną, zamienia się w złoto/w sukces inwestycyjny, bo gdyby było inaczej, to po co mieliby dalej zajmować swoje posady?

Narracje mają jednak to do siebie, że lepiej nie snuć opowieści zbyt mocno oderwanych od rzeczywistości. Bo gdy ktokolwiek podejmie odrobinę trudu poznawczego, by skonfrontować wizję z faktami, upadek tego, który opowiada, może być bolesny.

Istotnie, we Wrocławiu nie doświadczamy anarchii, a nie trzeba sięgać daleko pamięcią, by przypomnieć sobie, jak wyglądały poszczególne punkty miasta jeszcze kilka lat temu. Nikt nie zamierza odmawiać ekipie prezydenta Rafała Dutkiewicza zasług, bo mają kilka sukcesów na koncie.

Przy ocenie dorobku urzędującego polityka należy jednak postawić sobie kluczowe pytania. A mianowicie - czy był skuteczny? Czy wizja rozwoju, którą wdrażał i którą deklaruje podtrzymać, wydaje się być tą optymalną? Wreszcie, czy prezydent jako lider i twarz konkretnego środowiska politycznego utrzymuje otwartość na potrzeby wyborców, czy też jako urzędujący na stanowisku od lat polityk w sposób naturalny oderwał się od kontekstu realnych potrzeb społecznych?

Moim zdaniem zdarzenia z rozpoczętej w 2010 r. i dobiegającej już końca kadencji Rafała Dutkiewicza dowodzą, że coraz więcej wrocławian zadało sobie pytania, które wskazałem powyżej. I wbrew temu, co twierdzi prezydent, do drugiej tury wyborów doszło nie dlatego, że tuż przed pierwszą serią głosowania w lokalnych mediach pojawiły się publikacje rzucające poważny cień na wizerunek prezydenta oraz jego urzędników. Na utratę zaufania pracuje się przez długi czas, a patrząc na tegoroczny i poprzedni wynik wyborczy prezydenta widzimy radykalną różnicę in minus: w 2014 r. Rafał Dutkiewicz zanotował wynik słabszy o ok. 30 pkt. procentowych niż cztery lata temu. Przy takim spadku trudno mówić o przypadku.

Wszystkie błędy prezydenckiego dworu

To jest liczba, która mówi sama za siebie i na którą prezydent Dutkiewicz - nie tylko osobiście, ale także jako patron i przełożony wielu miejskich oficjeli - sumiennie zapracował.

Wrocław nie ma bowiem sprawnej komunikacji miejskiej. Ma zaś komunikację traktowaną jak usługa socjalna dla biedoty i tylko czasem dorzuci się trochę nowego taboru, bo w mieście projektowanym dla turystów (głównie zagranicznych) nie wypada pokazywać rozklekotanych autobusów czy tramwajów, a skoro można zdobyć dofinansowanie z UE na zakup nowych tramwajów, to magistratowi wszystko jakoś się dopina. A patrząc na kwotę, którą w 2015 r. Wrocław zamierza przeznaczyć na Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne nie ma co się łudzić - status quo z tego roku zostanie utrzymane, więc lepiej nie będzie. Na dodatek szykowana jest quasi prywatyzacja miejskiej komunikacji, poprzez przekazanie prywatnej firmie obsługi szeregu linii obsługiwanych dotąd przez MPK. Za większe pieniądze niż dostawał miejski przewoźnik.

We Wrocławiu pojawiają się zagraniczni inwestorzy, ale czy to wyłączna zasługa magistratu? Taka hipoteza wydaje się być nieuzasadniona. Owszem, obecność w mieście takich firm, jak Google czy IBM świadczy o jego atrakcyjności. Ale Wrocław to miasto akademickie, z dużą liczbą dobrze wykształconej, znającej języki obce młodej kadry, z wieloma połączeniami lotniczymi z miastami Europy, z pięknym Rynkiem i zabytkami znanymi w Europie, jak np. Hala Stulecia, położone też blisko Niemiec i Czech. Ma zatem miasto naturalne atuty, które nie zależą od polityki ekonomicznej magistratu. Miasto może rzecz jasna próbować je wzmacniać (i nie przeszkadzać), ale i bez tego Wrocław z naturalnych przyczyn jest dobrym miejscem dla zagranicznych inwestorów.

Wrocław ma chaotyczną politykę komunikacyjną, mimo przyjętych oficjalnie założeń w zakresie transportu miejskiego. Na to, co się dzieje na ulicach miasta, narzekają wszyscy - kierowcy prywatnych aut i autobusów MPK, motorniczowie tramwajów, rowerzyści, piesi. W efekcie, mimo otwarcia AOW i wyraźnego spadku natężenia ruchu tranzytowego przez miasto, ulice nadal duszą się w korkach, a wrocławska komunikacja miejska jest na topie ogólnopolskiej listy tych najwolniejszych.

Władze Wrocławia od lat zaniedbuje tematykę stworzenia kolei aglomeracyjnej z prawdziwego zdarzenia, na dodatek uciekając się do tematów - wydmuszek, jak budowa metra czy nieznanego polskiemu prawodawstwu na poziomie konkretnych przepisów tramwaju dwusystemowego. Ani zatem sprawna, ani - pamiętając o naprawdę częstych wypadkach z udziałem wozów komunikacji miejskiej i wykolejeniach tramwajów - ani bezpieczna. Niestety.

Władze Wrocławia dopuściły do wysokiego zadłużenia spółek miejskich oraz tych, w których gmina jest ważnym udziałowcem. Skala tego zadłużenia sięga miliardów zł i choć prezydent pociesza, że ich ewentualny upadek nie obciąży bezpośrednio miasta, to jednak zasadne jest pytanie: kto za to zapłaci, jeśli nie właściciel spółki?

Władze Wrocławia przyjęły politykę zarządzania festiwalowego, stawiając na gigantomańskie projekty, jak World Games 2017. Zaznaczę, że projekt Europejskiej Stolicy Kultury uważam za sukces tego miasta i choć jego wdrożenie do tej pory zostało koncertowo wręcz zepsute, to wierzę, że to, co robione odgórnie dusi się w uścisku niemocy, zacznie działać i nabierać mocy oddolnie, wśród wrocławskiego środowiska kulturalnego.

Co najważniejsze - miejski budżet nie jest z gumy. Jeśli wydamy 1 mld zł na stadion na Pilczycach, to tego miliarda zabranie na inne cele. We Wrocławiu brakuje, a co gorsza, władze miasta poprzez Budżet Obywatelski spychają małe, ważne w skali dzielnicy, osiedla czy wręcz kilku ulic inwestycje (jak remont chodnika czy budowa nowego placu zabaw) do roli plebiscytu, o zwycięstwo w którym sami mieszkańcy muszą się postarać. I ewentualnie po wygranej mogą liczyć na równy, bezpieczny chodnik itp. To sprawia, że potrzeby mieszkańców miasta zostały postawione na głowie, a Wrocław wg wizji prezydenta Dutkiewicza to miasto, które ma być znane w świecie, najlepsze w Polsce i chlubiące się wielkimi projektami. To, co małe, w świadomości prezydenta z roku na rok istnieje coraz mniej.

Króla wygoniono z zamku i... Mocno się zdziwił
Tę listę można by jeszcze długo ciągnąć. Nie chodzi mi jednak o rozliczenie urzędującego prezydenta - to zrobią in gremio wyborcy, decydując w drugiej turze wyborów prezydenckich. I vox populi trzeba będzie uszanować.

Najważniejsze za to, że Wrocław i polityka jego rozwoju wreszcie została poddana szerokiej debacie publicznej. Nie na forach internetowych, gdzie często królują ci sami krzykacze. Nie na debatach organizowanych przez ideowych, promujących zmianę aktywistów miejskich. Dzięki świetnemu wynikowi wyborczemu Mirosławy Stachowiak-Różeckiej z PiS, Rafał Dutkiewicz musiał stanąć do debaty zorganizowanej najpierw przez "Gazetę Wyborczą", a później przez TVP Wrocław. Jego tezy i oceny na temat prowadzonej przez niego polityki zostały poddane krytycznej refleksji.

Obrazowo można by powiedzieć, że króla siłą wypchnięto z jego zamku i zmuszono do spaceru wśród obywateli. I żyjący do tej pory iluzjami król w rozmowach z ludźmi zaczął rozumieć, że w niektórych punktach bardzo się mylił. Po powrocie do zamku obiecał, że się zmieni i naprawi błędy. Pytanie tylko, czy po tylu latach u stery władzy w mieście będzie w stanie przyjąć zupełnie inną optykę? Bo trudno się oprzeć wrażeniu, że wychodząc naprzeciw społecznym oczekiwaniom o więcej dyskusji, więcej konsultacji społecznych, więcej inwestycji małych, ale potrzebnych, a mniej pomnikowych i kosztownych Rafał Dutkiewicz w pewnym sensie musiałby się narodzić na nowo jako prezydent. Wyjść od opcji zerowej, wrócić do korzeni i początków swojego zarządzania miastem z 2002 r., widzieć Wrocław realnym i rozwiązywać jego realne problemy, a nie budować miasto, które można dobrze sprzedać na kolorowych pocztówkach, ale coraz trudniej nim żyć - wbrew temu, co sądzi prezydent zamknięty w swoim gabinecie. To nie będzie proste zdanie.

Dotychczas o tym, że we Wrocławiu trzeba inaczej, mówiono tam, gdzie trudno było o echo niosące dalej takie słowa. Jesień br. przyniosła zmianę i nareszcie toczy się debata o mieście. Nawet, jeśli polityczne status quo we Wrocławiu utrzyma się, to i tak tysiące głosów oddane na Mirosławę Stachowiak - Różecką w pierwszej i w drugiej turze wyborów to realny kapitał polityczny.

Dotychczas był Rafał Dutkiewicz i długo, długo nic. Czasem prezydent obrywał od Bogdana Zdrojewskiego, ale względy partyjne zaważyły na tym, że poprzednik Dutkiewicza w fotelu prezydenta Wrocławia musiał nieco spuścić z tonu. Teraz prezydentowi wyrósł poważny rywal, który może zbudować wokół siebie coś trwalszego niż doraźny front mówiący "Nie dla Rafała Dutkiewicza". Dodajmy, że to rywal spoza obozu PO - Rafał Dutkiewicz, którego radni będą mieli większość w Radzie Miasta, a więc z definicji nastawiony na budowanie rzetelnej opozycji. A gdy będzie ktoś silny głosami wyborców, kto potrafi się sprzeciwić urzędowej propagandzie sukcesu, wtedy także decyzje magistratu mogą przestać być tak nieznośnie arbitralne, za to bardziej odpowiadające temu, czego realnie potrzebują mieszkańcy tego miasta.

Tego we Wrocławiu w minionych latach bardzo brakowało. I kto wie, ile projektów udałoby się zrealizować w mieście nie tylko w ramach mającego za cel kanalizować społeczne oczekiwania budżetu obywatelskiego, gdyby istniało realne narzędzie do korygowania prezydenckich decyzji. Nie była nim Rada Miejska, bo w tej Rafał Dutkiewicz miał bezpieczną większość. Nie było też realnego rywala. Teraz już jest i najpewniej zostanie na dłużej. Dla zdrowia i jakości życia publicznego we Wrocławiu to długo wyczekiwana, optymalna sytuacja.

I to jest najważniejszy zysk kończącej się właśnie kampanii wyborczej we Wrocławiu - niezależnie od politycznego i personalnego jazgotu ("Dutkiewicz pewnie skasował służbowe auto wioząc kochankę nad ranem!", "Ta Mira od Kaczora jest z katotalibanu!"). Obywatele tego miasta właśnie podłożyli fundament pod coś nowego. Niezależnie od tego, jakim wynikiem zakończą się niedzielne wybory, warto zbudować na tym coś jeszcze większego.